Octrooitwist op hoog niveau | Luchtvaartindustrie

Er is een moordende concurrentie in de lucht- en ruimtevaartindustrie.

Twee grote spelers domineren er het toneel: het Amerikaanse Boeing en het Franse Airbus.

Onlangs troffen de octrooigemachtigden van deze twee luchtvaartreuzen elkaar tijdens een hoorzitting bij het Europees Octrooibureau (EOB) in München. Arnold & Siedsma vertegenwoordigde daarbij de belangen van de Amerikaanse mastodont.

Het verschil van mening betrof octrooi EP1308746 op een vinding uit 2000 van Boeing op het gebied van automatische navigatie van vliegtuigen. Boeing had hiervoor met hulp van octrooigemachtigden van Arnold & Siedsma in 2006 het octrooi verkregen voor de hele Europese markt.

Airbus was van mening dat een ouder systeem onder de naam AIME, op onderdelen dezelfde technologie bevatte en betwistte het octrooi op de vinding van Boeing.

De zaak is zeer voordelig voor Boeing afgelopen. De beslissing vindt u hier. Deze zaak is ook gepubliceerd op boek9.nl.

Octrooibureau Arnold & Siedsma verzorgt al tientallen jaren vrijwel alle Europese octrooien voor vliegtuigbouwer Boeing. Octrooigemachtigde Addick Land (kantoor Den Haag) heeft bij insiders inmiddels een goede reputatie opgebouwd vanwege zijn jarenlange expertise in octrooien voor vliegtuigbouwers en navigatiesystemen. De ingenieur technische natuurkunde is maandelijks bij één of twee mondelinge procedures ten kantore van het EOB in München en Den Haag.

Niet meer dan logisch dus dat Addick Land ook tijdens de hoorzitting namens Boeing de aanvallende partij Airbus van repliek diende. Hij werd daarbij gesecondeerd door collega- octrooigemachtigde Michiel de Baat (kantoor Eindhoven). Michiel de Baat is jurist en natuurkundige. Software en elektronica, waaronder ook navigatie, behoren tot zijn dagelijkse werkterrein.

Een verleend octrooi keihard?

Theoretisch zou je kunnen denken dat een eenmaal verleend octrooi waarmee de uniciteit en vernieuwingswaarde van een vinding is vastgesteld, niet meer ter discussie kan komen. Maar zo is het niet.  Om met  Willem Elsschot te spreken: tussen droom en daad staan wetten in de weg en praktische bezwaren. Zo staan tussen verleende octrooien concurrenten in de weg, met vaak grote zakelijke belangen in – zoals in dit geval – de Europese luchtvaartmarkt. Een verleend octrooi kan worden aangevochten, zeker wanneer de belangen groot genoeg zijn.

De bezwaarprocedure

Tegen elk Europees octrooi mag bezwaar worden gemaakt. Van dit recht wordt dan ook veelvuldig gebruikgemaakt. Nadat een octrooi is toegekend, kan een schriftelijk bezwaarschrift worden ingediend. De indienende partij is de opposant. De geopponeerde partij kan zich vervolgens schriftelijk verweren. In het hier beschreven geval had Arnold & Siedsma namens Boeing in 2007 repliek geleverd op het bezwaarschrift van Airbus. Na deze schriftelijke fase geeft het Europees Octrooibureau (EOB) een zogenoemde ‘preliminary opinion’ (PO),  waarin het zijn mening geeft over de stand van zaken. In feite formuleert het EOB de uitgangspunten voor de discussie tijdens de mondelinge behandeling.

De mondelinge behandeling bestaat uit een presentatie van de standpunten en een beoordeling door een driekoppige delegatie van ingenieurs van het EOB. Zij geven ter plekke hun oordeel na het horen van de standpunten. Daarbij wordt een specifieke volgorde aangehouden: eerst wordt het octrooi in de breedste omvang behandeld en na eventuele afwijzing wordt het octrooi in gewijzigde, net iets minder brede omvang beoordeeld.

Arnold & Siedsma wist namens Boeing alle bezwaren te weerleggen, wat werd bevestigd door de voor Boeing positieve PO.

Op het eerste oog zag het er dus goed uit voor Boeing. Toch blijft het in zo’n geval zaak alert te blijven en het huiswerk goed af te maken. Het is namelijk niet denkbeeldig dat een octrooi tijdens een hoorzitting alsnog onderuit wordt gehaald, bijvoorbeeld doordat er nieuwe argumenten worden aangevoerd.

Daarom diende Arnold & Siedsma als voorzorgsmaatregel al begin dit jaar aanvullende stukken in bij het EOB, om de octrooibeschrijving van het navigatiesysteem van Boeing te kunnen aanscherpen en verfijnen, voor het geval het EOB daar tijdens de hoorzitting om zou vragen.

Het anticiperen op heikele kwesties, ook wel ‘precautionary measures’ of ‘auxiliary requests’ genoemd, kwam tijdens deze hoorzitting goed van pas. Airbus kwam met nieuwe argumenten, maar Addick Land en Michiel de Baat wisten deze ‘konijnen uit de goochelhoed’ ter plaatse te pareren.

Daar kwamen maar liefst 15 termijnen van hoor en wederhoor aan te pas. De gehele procedure duurde uiteindelijk bijna 8 uur.

In elke termijn bepalen de drie in de materie gespecialiseerde ‘rechters’ van het EOB wat ten gunste of ten nadele van het desbetreffende octrooi geldt. Een uitputtend steekspel dus, waarin de partijen elkaar met tegenargumenten bestoken.

Om een lang verhaal kort te maken: uiteindelijk stelde het EOB Boeing in het gelijk. Het bedrijf kon naar huis met een keurig octrooi. Weliswaar voorzien van een paar aanpassingen in de oorspronkelijke beschrijvingsaanvraag, maar in essentie niet afwijkend van het octrooi zoals dat in 2006 al was verkregen.

Goed voorbereid ter zitting

Een goede voorbereiding is het halve werk. Dat bleek ook nu weer. Addick Land wist uit ervaring dat een tegenpartij tijdens een hoorzitting met een verrassingsaanval kan komen. Van tevoren waren dus alle denkbare opties van de tegenpartij inhoudelijk al voorzien van repliek. Zo’n proactieve opstelling kost tijd. Het is natuurlijk altijd een lastige klus om je voor te bereiden op acties die niet te voorzien zijn. Zelfs een schijnbaar gewonnen zaak vereist  de nodige voorbereiding.

Lange termijn

Is het geen mosterd na de maaltijd om strijd te voeren over een octrooi dat technisch en inhoudelijk alweer is ingehaald door de tijd? Het nieuwe paradepaardje van Boeing, de 787 Dreamliner bijvoorbeeld, is voorzien van navigatieapparatuur met de vinding uit 2000 en vervolgvindingen.

Op basis van dit octrooi kon Boeing namelijk als enig rechthebbende voortborduren op het oorspronkelijke ontwerp. Zo kan Boeing op de korte en de lange termijn concurrenten de pas afsnijden.

De techniek

Het onderscheidende aspect van het gps-navigatiesysteem van Boeing uit 2000 was het vermogen heel snel gegevens aan te passen aan veranderde omstandigheden tijdens een landing. Zoals onze TomTom of gps ons wel eens ‘het bos instuurt’ in plaats van naar onze bestemming, zo kennen navigatiesystemen van vliegtuigen af en toe ook storingen. Het octrooi van Boeing maakte het mogelijk binnen een paar seconden adequaat op een veranderde omstandigheid te reageren. Vooral tijdens de landing is deze snelle correctie een essentieel onderdeel.

De techniek van dit octrooi lijkt ook een zeer belangrijk onderdeel te worden van een (nog toekomstig) volautomatisch landingssysteem, het zogenoemde Instrument Landing System (ILS) categorie IIIC.

Op eieren lopen

Het behartigen van de belangen van een cliënt tijdens een hoorzitting is beslist ‘op eieren lopen’. Elke uitspraak wordt op een weegschaal gelegd en gewogen; iedere aarzeling of hapering in formulering, zelfs een opgetrokken wenkbrauw, kan tegen je worden gebruikt. Het is dus zaak dat een octrooigemachtigde niet alleen inhoudelijk de puntjes op de i’s weet te zetten, maar dit ook vlekkeloos en op het juiste moment over het voetlicht brengt.

Het is de octrooigemachtigden van Arnold & Siedsma gelukt het Boeing-octrooi overeind te houden.

De champagne werd daarna overigens niet ontkurkt op het kantoor van Arnold & Siedsma in München.

Wel werd, zoals Addick Land het zelf formuleert, “na de gewonnen wedstrijd uiteraard wat tijd genomen voor ontspanning”, zeker omdat hij jarig was die dag.

En Boeing? Die is alweer druk bezig met andere octrooien. Het bedrijf deponeert er gemiddeld 500 per jaar. Voor Arnold & Siedsma is er dus altijd werk aan de winkel voor deze Amerikaanse cliënt.

Alle cases